کابل خودنگهدار از تعداد زیادی هادی عایق تشکیل شده است که به صورت بسته بندی شده و محکم به هم پیچیده شده‌اند. این کابل‌ها می‌توانند برق را در ولتاژهای پایین انتقال دهند. کابلهای خودنگهدار دارای هادی آلومینیومی و عایق پلی اتیلن شبکه‌ای یا کراس لینک می‌باشند. برای نصب این کابل‌ها برروی پایه‌ها نیاز به یک سیم نگهدارنده می‌باشد. جنس این سیم برای کابلهای فشار قوی از فولاد و برای کابلهای فشار ضعیف از آلیاژ آلومینیوم می‌باشد. در کابل خود نگهدار فشار ضعیف از سیم نگهدارنده بعنوان سیم نول نیز استفاده می‌گردد. این کابل‌ها برای تأمین و توزیع جریان برق در خطوط هوایی با کارایی بالا و هزینه کم به کار می‌روند.
طریقه کابل کشی کابل خودنگهدار
کابل خودنگهدار شامل کابلهای خودنگهدار فشار ضعیف و فشار متوسط می‌باشند. جنس هادي این کابل‌ها آلومینیـوم و روکـش آنهـا پلـی اتـیلن کراسلینک شده می‌باشد.
در اجراي شبکه با کابل خودنگهداراز وسایل و تجهیزات متعددي استفاده می‌شود که مهم‌ترین آنها به شرح ذیل می‌باشند:
- کلمپ عبوري مخصوص کابل خودنگهدار
- کلمپ انتهایی مخصوص کابل خودنگهدار
- کلمپ انشعاب مشترکین
- کلمپ انشعاب خط (کابل به شبکه‌های هوایی)
- مفصل کابل خود نگهدار
- پیچ دم خوکی
- کلمپ انشعاب کابل به کابل
- 8. کابلشو بی متال
- End Caps
- بست کابل
نحوه اجرا به شرح ذیل می‌باشد:
- طراحی شبکه که در واقع همان انتخاب نوع کابل است بایستی انجام شود. با توجه به جریان مجاز کابل فشار ضعیف خودنگهدار و مقایسه آن با جریـان مجاز سیم‌های هوایی بایستی مقطع کابل خودنگهدار 2 برابر سیم هوایی انتخاب شود.
- پیکتاژ وحفر چاله ونصب تیر و اسپانها مانند شبکه فشار ضعیف هوایی بایستی انجام شود.
- براي نگهداري یراق آلات کابل خودنگهدار از پیچ‌های دم خوکی استفاده می‌شود این پیچ‌ها که یک قسـمت خمیـده دارنـد مخصـوص نگهـداري کلمپ هاي انتهایی و عبوري است و یک قسمت دیگر که مانند پیچ‌های معمولی است و بسته به نوع تیري که بخواهیم استفاده کنیم می‌توان از سـایز مناسب استفاده نمود.
- وقتی یک سکشن را براي اجرا انتخاب کردیم اول باید انتها و ابتداي آن را توسط کلمپ انتهایی (پس از تنظیم فلش مناسب) محکم کـرد و بعـداً در تیرهاي میانی با استفاده از کلمپ عبوري کابل را نگه داشت.
- کلمپ هایی که استفاده می‌شوند (عبوري و انتهایی) فقط باید سیم فولادي به آنها متصل باشد و گرفتن دیگر رشته‌های کابل توسط ایـن کلمـپ ها ممنوع است.
- براي جاهایی که ممکن است رشته‌های کابل از هم باز شوند حتماً بایستی از بست کابل مناسب (با پهناي مناسب) استفاده نمود.
- اصولاً از زیر تابلوي توزیع تا اولین تیر فیدر، از کابل معمولی استفاده می‌شود و بقیه شبکه با کابل خودنگهدار احداث می‌شود.
- هر 6 اسپان و ته خط‌ها بایستی ارت شود. این نوع ارت همان ارت الکتریکی است و باید با استفاده از میله اجرا گردد.
- جاهایی که سر کابل آزاد می‌ماند و یا براي اتصال به شبکه‌ای دیگر در آینده کشیده شده است، بایستی براي جلوگیري از نفوذ آب و خـاك و … به داخل کابل از درپوش یا Caps End استفاده شود.
- در شبکه فشار ضعیف با کابل خودنگهدار می‌توان دو شبکه را روي یکسري تیر عبور داد.
- در هنگام اجراي شبکه بایستی دقت شود نظر به اینکه قسمت فوقانی برخی از تیرها مسلح نیست شبکه بایستی حـدود 20سانتی متر پایین‌تر از نقطـه رأس تیر اجرا شود.
- براي باز و بسته کردن کلمپ هاي بی متال بایستی از آچار آلن استفاده شود که بهتر است روکش دار باشد.
- در هنگام مفصل زنی شبکه فشار ضعیف بایستی دقت شود اولاً مفصل‌های مربوط به رشته‌ها در کنار هم قرار نگیرند ثانیاً روي مفصل بـا کـاور مخصوص پوشانده شود.
- هرگاه بخواهیم دو شبکه کابلی از نوع خودنگهدار را به هم وصل کنیم بایستی از کلمپ کابل به کابل استفاده کنیم و هرگاه بخواهیم شـبکه کـابلی را به هوایی یا به شبکه کابل معمولی (مسی) متصل نمائیم از کلمپ انشعاب کابل به شبکه استفاده می‌کنیم.
- براي ارتباط کابلهاي مشترکین به شبکه از کلمپهاي بیمتال استفاده می‌شود. دقت شود احتیاج به برداشتن روپوش کابل نیست و بـا محکـم کـردن پیچ روي آن توسط اچار آلن این کار انجام خواهد گرفت.
- شبکه‌های فشار ضعیف کابل خودنگه دار مانند بقیه شبکه‌ها نیاز به بازرسی دارند. شـل بودن با اتصالات بایستی کنترل گردد. چنانچه شل بودن آنها محرز شد باید نسبت به سفت نمودن سریع آنها اقدام نمود.
- لوازم مورد استفاده در شبکه باید از لیست تأمین کنندگان مجاز کالا باشد. برای این منظور می‌توانید به صفحه محصولات کابل خود نگهدار آلومینیومی شرکت ایرانیان کابل مراجعه کرده و محصولی با کیفیت و ایمن را خریداری کنید.
- حداکثر فلش فشار ضعیف در مناطق سردسیري 6/0 متر و در مناطق گرمسیري 75/0 متر می‌باشد.
- با توجه به اینکه مدیریت اجرا جزو وظایف اصلی پیمانکار می‌باشد. در کمیته صلاحیت پیمانکاران بـه کسـانی کـه در دسـتورکارهاي امـانی کابـل برگشتی غیر قابل استفاده داشته باشند به نسبت امتیاز منفی تعلق خواهد گرفت و از ژتون‌های آنها کاسته خواهد شد.
- استفاده از آچار ترگ متر: ابتدا آچار ترگ متر بر روي گشتاور مجاز تعریف شده مناسب براي کلمپ مورد نظر، تنظیم می‌گردد. سپس نسبت بـه محکـم نمـودن پـیچ کلمـپ اقدام می‌کنیم. زمانیکی اندازه مجاز گشتاور به پیچ اعمال شود، آچار به حالت هرز گرد می‌رود و از اعمال گشتاور مازاد به پیچ جلوگیري می‌کند.
تجهیزات الزامی براي اجراي کابل خودنگهدار به شرح ذیل هستند:
- یدك کش قرقره کابل
- وینچ
- قرقره کابل کشی
- کلمپ جلو رونده (قورباغه)
انواع کابل خودنگهدار
کابلهای خودنگهدار در سه نوع چهار، پنج و شش رشته تولید می‌شوند:
- کابل خود نگهدار 4 رشته: این نوع کابل برای سه رشته فاز و یک رشته نول جهت روشنایی‌ها در نظر گرفته شده است.
- کابل خودنگهدار 5 رشته: این نوع کابل از سه رشته فاز، یک رشته روشنایی و یک رشته سیم نگهدارنده نول تشکیل شده است. هادی آن آلومینیومی بوده و مطابق با استاندارد کابل خودنگهدار، به هم تابیده و فشرده شده است. هادی نول این نوع کابل نیز از جنس آلومینیوم آلیاژی است.
- کابل خودنگهدار 6 رشته: این نوع کابل از سه رشته فاز، یک رشته روشنایی، یک رشته نول و یک رشته سیم نگهدارنده با سطح مقطع‌های یکسان و یا متفاوت تشکیل شده است و دارای هادی فاز از نوع آلومینیوم سخت می‌باشد.
مزایای استفاده از کابل خودنگهدار
- امکان زیباسازی شهری با مخفی کردن کابلهای خود نگهدار از انظار عمومی با عبور دادن کابل از روی دیوار و یا داخل کانال
- کاهش هزینه شاخه زنی در مناطق
- آزادی عمل بیشتر در طراحی خطوط به دلیل کاهش فاصله حریم کابلهای خود نگهدار
- امکان نصب خط جدید کابل خود نگهدار در کنار خطوط قبلی بر روی یک تیر
- کاهش تلفات با از بین رفتن جریان نشتی در تجهیزات
- کاهش انرژی توزیع نشده به مقدار قابل ملاحظه
- امکان نصب کابل خود نگهدار فشار ضعیف بر روی پایه‌های موجود خطوط ۲۰ کیلو ولتی
- راحت‌تر بودن ترمیم شکستگی تیر در خطوط کابل خود نگهدار در قیاس با خطوط هوایی
- مقاوم بودن نسبت به خوردگی و در نتیجه کاهش پارگی خطوط فشار ضعیف
- امکان نصب خطوط تلفن و فیبر نوری روی یک پایه مشترک با حفظ حریم ۵/۰ متر
- افزایش قابلیت اطمینان شبکه در مقابل شرایط جوی و حوادث ناشی از برخورد اشیاء خارجی
- کاهش خطر آتش سوزی و جلوگیری از تخریب محیط زیست
- کاهش میزان استفاده‌های غیر مجاز از برق
- امکان نگهداری و سرویس هنگامی که خط برق دارد
- افزایش ایمنی در هنگام کار بر روی خطوط و کاهش حوادث ناشی از برق گرفتگی
- امکان استفاده در معابر باریک و تنگ
- کاهش احتمال اضافه ولتاژهای ناشی از رعد و برق
- زمان نصب کوتاه‌تر بدلیل وزن سبک کابل‌ها
- امکان استفاده از پایه‌های کوتاه به سبب عایقدار بودن هادیها
- راکتانس پایین کابلهای خودنگهدار نسبت به شبکه سیمی هوایی
- کاهش هزینه‌های نگهداری
- استفاده از پایه‌هایی باکلاس پایین به سبب سبک بودن کابل
- امکان افزایش ظرفیت خط و نصب مدار جدید بر روی پایه‌ها
معایب کابل خود نگهدار
از معایب کابلهای خود نگهدار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پایین بودن ضریب انتقال آلمینیوم نسبت به مس که تلفات برق بیشتری به دنبال دارد.
- ضعیف بودن آن در برابر آفتاب و باران که بعد از مدتی ترک برداشته و باعث خاموشی زیادی می‌شود.
- نمی‌توان از آن در کنار مس استفاده کرد چون این دو فلز دارای خورندگی بسیار بالایی هستند و باعث از بین رفتن سیم‌ها و قطع برق می‌شود.
کاربرد کابلهای خودنگهدار
کابل خودنگهدار در مجموعه‌های برقی و صنعتی و همچنین سیستم‌های توزیع برق و انتقال دیتا دارای کاربردهای بسیاری است. کابل خودنگهدار باعث کاهش هزینه و همچنین افزایش بهره وری پروژه می‌شود. به همین دلیل قابل جایگزین شدن با بسیاری از سیم و کابلهای مسی است. از جمله کاربردهای این کابل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد تغییرات در شبکه‌های سازمان
- ایجاد سیستم‌های توزیع و انتقال برق
- خطوط انتقال دیتا در ارتفاعات
- کاهش میزان تخلیه‌های بار الکتریکی
- ایمن سازی خطوط انتقال جریان
- کاهش تعداد انشعاب‌ها
- نصب و راه اندازی و نگهداری با هزینه کم
- کاهش خطرات، مانند اتصال کوتاه و آتش سوزی و قطعی
- عدم نیاز به مقره و لوازم جانبی خاص
- قابل استفاده در محیط‌های تنگ و تاریک و ارتفاعات
- کاهش نویز
- فراهم کردن نصب فیبر نوری روی خطوط تلفن
- دارای عایق و ضد آب
- کاهش هزینه‌های جانبی در ارتفاعات خصوصاً مناطق جنگلی
